ریسوگراف (Risograph) در ابتدا نام تجاری یکی از محصولات ژاپنی در زمینه صنعت چاپ بود؛ اما به‌تدریج وارد عرصه چاپ شد و به‌عنوان یک اسم عام مورد استفاده قرار گرفت. آنچه امروزه به‌عنوان چاپ ریسوگراف شناخته شده، با استفاده از ۹۰ دستگاه چاپ قابل انجام است. دستگاهی که برای چاپ ریسو انجام می‌شود، همچون دستگاه‌های استنسیل قدیمی کار می‌کند که در حال حاضر امکانات جدیدتری نیز در آن‌ها تعبیه شده است.
در شیوه چاپ ریسوگرافی نوعی مرکب خمیری شکل درون استوانه‌ای به نام درام (Drum) قرار می‌گیرد و کل سطح این استوانه را میپوشاند که مانع از عبور مرکب می‌شود. به این پوشش مستر (Master) گفته می‌شود که در جاهایی که قرار است روی کاغذ چاپ گردد، بر روی سطح مستر منافذ بسیار ریزی ایجاد می‌شود. زمانی که کاغذ در تماس با مستر قرار می‌گیرد، مرکب به بیرون از این پوشش تراوش می‌کند و از این طرق، طرح مورد نظر روی کاغذ چاپ می‌شود.
نحوه کار دستگاه چاپ ریسوگراف:
در گذشته دستگاه چاپ ریسوگراف در مدارس و ارگانهای دولتی استفاده میشد که حاصل کار، یک چاپ بی‌کیفیت بود و تنها در حد انجام مسئولیت، کار میکرد. در این نوع دستگاه، اپراتور باید با قلمی نوک تیز و مخصوص مطالب را روی سطح مستر بنویسد تا سطح خراشیده شود و سپس مستر را روی درام می‌کشید و از این طریق عملیات چاپ شروع میشد. دستگاه‌های قدیمی چاپ ریسوگرافی قابلیت چاپ عکس را نداشت. البته دستگاه‌های جدید ریسوگرافی دارای امکانات و کیفیت بهتری هستند.
دستگاه‌های ریسوگرافی جدید دارای سیستم اسکنر هستند که برگه نوشته یا پرینت شده را اسکن می‌کنند. همچنین این نوع دستگاهها از طریق یک سیستم حرارتی (Heater) نوشته‌ها، نقشها و یا طرحها را روی مستر ایجاد می‌کنند و به‌صورت اتوماتیک، آن را روی درام حک می‌کند. با حرکت دورانی درام، کاغذها پشت سر هم به داخل دستگاه کشیده شده و در تماس با درام قرار میگیرند و طرح مورد نظر چاپ می‌شود. برخی دستگاه‌های ریسوگرافی، قابلیت اتصال به کامپیوتر را دارند و به‌طور مستقیم مستر را با فایلی که از کامپیوتر دریافت می‌کنند، متصل می‌سازند. این دستگاهها قابلیت چاپ عکس و ترام را نیز دارا هستند و می‌توانند متن، خط و جداول را به‌خوبی چاپ نمایند.
نكاتي درباره‌ی چاپ ريسو:
1) دستگاه ريسو براي هنگامي مناسب است كه قرار باشد از يك صفحه به تعداد زياد (حداقل 200 عدد چاپ كنيد) چون مستر در اين سيستم یک‌بارمصرف است و بعد از چاپ شدن كار بايد به دور انداخته شود و براي كار جديد دوباره مستر جديد ساخته شود پس براي تکثیرهای زير 200 عدد صرف نمی‌کند كه از اين سيستم استفاده شود و استفاده از دستگاه فتوكپي به صرفه‌تر است اما براي تیراژهای بالاي 200 عدد چاپ ريسو بسيار به صرفه‌تر است و مخصوصاً در چاپ‌های بالاي 1000 برگ قيمت تمام‌شده‌ی هر برگ بسيار پایین‌تر از فتوکپی است. (در تیراژهای بالاي 10.000 برگ استفاده از چاپ افست از چاپ ريسو به‌صرفه‌تر می‌شود)
2) سرعت چاپ در دستگاه‌های ريسو بسيار بيشتر از دستگاه‌های فتوكپي است و تا 130 برگ در دقيقه هم می‌رسد.
3) هر درام با یک رنگ مركب پر می‌شود. به‌طورمعمول همه‌ی دستگاه‌های ريسو داراي يك درام پر شده با رنگ مشكي هستند كه می‌توانند چاپ سیاه‌وسفید را انجام دهند. اگر كسي بخواهد با رنگ‌های ديگر هم چاپ كند بايد براي هر رنگ يك درام اضافي بگيرد كه هزینه‌ی زيادي دارد و تقريباً قيمت هر دو درام با قيمت خودِ دستگاه برابر است. رنگ مرکب‌های موجود دستگاه ريسو مشكي، آبي، قرمز، سبز، زرد، سبز، قهوه‌ای، طلايي و نقره‌ای می‌باشد. (رنگ‌های متداول مشكي، قرمز، آبی و سبز است). براي چاپ چند رنگ لازم است كه ابتدا یک‌بار با درام اول رنگ اول چاپ شود. سپس درام تعويض شده و رنگ دوم چاپ می‌شود و الي آخر. (در يك دستگاه جديد ریسوگراف دو درام داخل دستگاه قرار می‌گیرد و بنابراین چاپ دو رنگ به‌طور هم‌زمان صورت می‌پذیرد) اين سيستم چاپ امكان تركيب رنگ‌ها را ندارد يعني برخلاف چاپ افست كه با تركيب چهار رنگ اصلي CMYK، همه‌ی رنگ‌ها ساخته می‌شود در چاپ افست رنگ‌ها جداگانه چاپ می‌شوند.
4) طول عمر يك مستر در چاپ افست حداکثر 10.000 برگ است. هر چه تعداد چاپ افزايش پيدا می‌کند كيفيت پایین‌تر می‌آید و اطراف نوشته‌ها سایه‌دار می‌شود كه علت آن گشاد شدن منافذ ايجاد شده بر روي مستر است. براي دستيابي به كيفيت مطلوب چاپ مستر بايد در هر 1000 عدد چاپ دوباره ساخته شود.
5) كيفيت چاپ ريسو علاوه بر نوع و مدل دستگاه به شدت به كيفيت مواد مصرفي بستگي دارد. استفاده از مركب و مستر غير فابريك هزینه‌ها را پايين می‌آورد ولي كيفيت چاپ را هم كاهش می‌دهد.
6) نحوه‌ی محاسبه‌ی قيمت در چاپ ريسو به اين ترتيب است كه هزینه‌ی چاپ و هزینه‌ی كاغذ به‌طور مجزا حساب می‌شود. از يك برگ تا 1000 برگ هزینه‌ای ثابت براي چاپ دريافت می‌شود و قيمت كاغذ هم بسته به تعداد كاغذ مصرف‌شده محاسبه می‌شود. اگر تعداد بالاتر از 1000 عدد باشد براي هر دور 1000 تايي چاپ یک‌بار ديگر هزینه‌ی چاپ دريافت می‌شود. اصطلاحاً گفته می‌شود كه دورِ چاپ در دستگاه ريسو 1000 تايي است يعني براي هر 1000 عدد يك دور حساب می‌شود و نيم فرم هم وجود ندارد. يعني مثلاً اگر تعداد چاپ شما 1200 يا 1500 يا 1900 باشد فرقي نمی‌کند و در هر سه مورد هزینه‌ی 2 فرم چاپ دريافت می‌شود.
7) چاپ ريسو قابليت چاپ بر روي كاغذ از 60 گرم تا 200 گرم را داراست. (دستگاه چاپ ريسو روي کاغذ يا مقواي گلاسه چاپ نمی‌کند چون مركب ريسو روي برگه گلاسه (روغني) پخش می‌شود.
8) دستگاه ريسو قابليت چاپ بر روي انواع پاكت ساخته شده و آماده را دارد. يعني شما می‌توانید پاكت مورد نظر خود را تهيه نماييد و سپس روي آن چاپ كنيد.
9) دستگاه‌های ريسو داراي حداكثر سايز چاپ‌های متفاوتي هستند. بيشتر دستگاه‌های ريسو تا سايز A4 چاپ می‌کنند؛ اما برخي از دستگاه‌های حرفه‌ای‌تر تا سايز B4 و يا A3 هم چاپ می‌کنند.
10) چاپ ريسو براي چاپ انواع دسته فاكتور فروش، قبوض و اوراق اداري، پاكت، كارتكس و خلاصه چاپ‌هایی با طرح‌های ساده (متن و جدول) كه نياز به كيفيت خيلي بالايي ندارند و در ضمن با تيراژ بالا هم چاپ می‌شوند مناسب است.
11) چون چاپ در دستگاه‌های ريسو با مركب انجام می‌شود طرح‌هایی كه در يك سمت كاغذ چاپ می‌شوند سایه‌ای کم‌رنگ در پشت برگه به وجود می‌آورند؛ بنابراین چنانچه برگه‌ها به‌صورت پشت و رو چاپ بشود كيفيت چاپ اندكي كاهش می‌یابد.
به‌طورکلی ریسوگراف یک سیستم چاپ با سرعت‌بالا و شبیه به چاپگرهای دیجیتال است.
جهت دانلود فایل مقاله "چاپ ریسو" روی لینک زیر کلیک کنید:
فایل مقاله "چاپ ریسو"